آزادکاری؛ آیا مزایای آن به معایبش می‌چربد؟

ما به‌راحتی می‌توانیم تحت تأثیر سیگنال‌های منفی افرادی قرار بگیریم که اقتصاد گیگ را یک پدیده زیان‌آور برمی‌شمارند. به‌ویژه زمانی که صحبت از کارکنان تقاضامحوری به میان می‌آید که برای کم کردن هزینه‌های یک کسب‌وکار جذب می‌شوند و هیچ‌گونه سخنی از تخصص و حرفه آن‌ها آورده نمی‌شود. اما اجازه دهید به اقتصاد گیگ از زاویه دیگری نگاه کنیم. زیرساخت‌های آنلاینی که روی بستر اینترنت قرار دارند، فرصتی بی‌بدیل در اختیار استعدادهای هر صنعتی قرار داده‌اند که فارغ از موقعیت جغرافیایی بتوانند با یکدیگر به تبادل‌نظر پرداخته، ایده‌های خود را با یکدیگر به اشتراک قرار داده، روی پروژه‌های مشترک کار کرده و حتی با افراد و سازمان‌های مختلفی که نیازمند مهارت و تخصص آن‌ها هستند، به تعامل بپردازند. گیت‌هاب نمونه خوبی در این زمینه است. گیت‌هاب، به متخصصان سراسر جهان اجازه می‌دهد به پروژه‌های سایر افراد یا شرکت‌ها ورود پیدا کرده، نواقص پروژه‌ها را برطرف کرده، راهکارهای مختلف را به ثبت رسانده و این فعالیت‌ها را در قالب یک سابقه کاری ارزشمند در رزومه خود وارد کنند. زمانی‌که مرزهای جغرافیایی و پیشینه اجتماعی افراد برداشته می‌شود، آنگاه خیل عظیمی از افراد این فرصت را پیدا می‌کنند تا استعدادهای خود را شکوفا سازند. صنایع به شکل عجیب و سیری‌ناپذیری به تنوع و گستردگی می‌اندیشند، اقتصاد گیگ به خوبی می‌تواند به این اشتهای سیری‌ناپذیر با معرفی استعدادهای برتر هر رشته‌ای پاسخ دهد. (شکل1) متداول‌ترین پلتفرم‌ها را افراد در کشور انگلستان برای کار کردن استفاده می‌کنند که همگی نقش کلیدی در پیشرفت اقتصاد گیگ دارند. 

شکل 1. درحالی‌که «اوبر» همچنان پیشتاز جذب آزادکاران است، در مقابل TaskRabbit یک مارکت‌پلیس آنلاین بوده که ارتباطی میان آزادکاران و سرویس‌های محلی ایجاد کرده و به مشتریان پلتفرم خود اجازه می‌دهد به شکل پاره‌وقت از افراد متخصص کمک بگیرند.

تنوع ایده‌ها ارزش افزوده به همراه خواهد داشت

اگر نگاه ما به نیروهای کار نوظهور در اقتصاد گیگ، ساده‌انگارانه باشد، در حقیقت به مهارت و اعتبار افرادی صدمه وارد کرده‌ایم که فارغ از محیط جغرافیایی به‌راحتی در اختیار ما قرار دارند. پژوهش انجام‌شده مؤسسه تحقیقاتی مکنزی نشان می‌‌دهد، کسب‌وکارهایی که تنوع نژادی دارند 35 درصد بازدهی بالا و 9 درصد سودآورتر از سایر کسب‌وکارها هستند. باوجوداین، صاحبان کسب‌وکارها می‌دانند که دسترسی به تنوع به‌سادگی امکان‌پذیر نیست. افرادی که سعی می‌کنند وارد اقتصاد گیگ شوند، افراد متبحری هستند که به‌راحتی فرصت‌های شغلی مختلفی برای آن‌ها وجود دارد. این مسئله به‌ویژه در حوزه فناوری اطلاعات صادق است. فردی که یک توسعه‌دهنده فرانت‌اند یا بک‌اند بوده و آزادکاری می‌کند، به‌راحتی می‌تواند با کسب‌وکارهای مختلف قرارداد منعقد کند. 

اقتصاد گیگ در سال 2019 به چه سمت‌وسویی در حرکت خواهد بود؟

گزارش منتشر شده دفتر آمار نیروی کار ایالات‌متحده نشان می‌دهد، 16.5 میلیون نفر در ایالات‌متحده در اقتصاد گیگ مشغول کار هستند. پژوهش انجام‌شده موسسه Upwork نشان می‌دهد، چیزی حدود 59 درصد از شرکت‌های مستقر در این کشور به اشکال مختلفی از نیروهای آزادکار و دورکار برای انجام فعالیت‌های خود استفاده می‌کنند. این گزارش به دو نکته مهم اشاره دارد: اول آن‌که، استخدام نیروهای آزادکار میزان قابل‌توجهی صرفه‌جویی در هزینه‌ها را برای کسب‌وکارها به همراه داشته؛ دوم آن‌که، به کسب‌وکارها اجازه داده از نیروهای فعال‌تر برای انجام پروژه‌های خود استفاده کنند. به‌کارگیری نیروهای مستعد و جوان همواره برگ برنده شرکت‌هایی است که دوست دارند در بازار کسب‌وکار حضور مقتدرانه‌ای داشته باشند. اما یک فرد شاغل در اقتصاد گیگ ممکن است با مشکلاتی روبه‌رو شده یا برعکس برای شرکت مشکلاتی ایجاد کند. «اوبر» و رانندگانی که برای این شرکت کار می‌کنند نمونه خوبی در این زمینه هستند. اما به نظر می‌رسد، اقتصاد گیگ رفته‌رفته در حال تبدیل‌شدن به ماهیتی عینی و ملموس است که نه‌تنها شرکت‌ها، بلکه افراد نیز ترجیح می‌دهند در این اقتصاد کار کنند. پنج روند نوظهوری که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد تاثیر قابل‌توجهی بر اقتصاد گیگ خواهند گذاشت. 

1. کارآفرینی دستخوش تغییرات اساسی خواهد شد

تعریف سنتی کارآفرینی این‌گونه است: «کارآفرین فردی است که کسب‌وکاری را راه‌اندازی می کند؛ این کسب‌وکار رشد کرده، افرادی به‌عنوان کارمند جذب آن شده و در نهایت به یک کسب‌وکار استاندارد تبدیل ‌می‌شود». به عبارت دقیق‌تر، در تعریف سنتی کارآفرینی، تولید، عرضه محصولات و سرویس‌ها، پیشرفت، افزایش تعداد کارمندان و بهبود سطح درآمدها مولفه‌های کلیدی هستند، اما تغییر و تحولات اقتصادی باعث شده، امروزه برای کارآفرینی تعریف دیگری نیز ارائه شود. رشد روزافزون نسل هزاره و نسلی که به‌نام نسل زد/سلفورنورها (Gen Z) از آن‌ها نام برده می‌شود، در آینده‌ نزدیک دنیای کارآفرینی را دستخوش تغییراتی خواهند کرد. این افراد مهارت‌هایی داشته و این پتانسیل را دارند تا مهارت‌های خود را در اختیار بازار کار قرار داده و به‌نوعی مهارت‌ها و تخصص‌های فردی خود را در اختیار خریداران قرار داده و به شکل مستقلی کار کنند. این افراد در برخی موارد با دو یا سه نفر به تعامل می‌پردازند تا بتوانند مجموعه‌ مهارت‌های کلیدی و کاربردی را در اختیار شرکت‌های نوپا قرار دهند. شرکت‌هایی که در اصل استارت‌آپ‌هایی هستند که برای شروع کار خود و به دلیل محدودیت‌های مالی قادر نیستند افراد با مهارت‌های بالا را به شکل تمام‌‌وقت استخدام کنند و از سویی برای به عینیت تبدیل‌کردن ایده‌های خود به افراد فنی نیاز دارند. 

2. فناوری به یاری اقتصاد گیگ (اقتصاد پیشرو) خواهد شتافت

در سال جدید فناوری دو نقش اصلی در اقتصاد گیگ خواهد داشت؛ بهبود ارتباط افراد آزادکار و کارکنان شاغل در یک سازمان از یک سو و امکان برقراری ارتباط چهره‌به‌چهره و برگزاری ویدیوکنفرانس‌های مشترک میان افراد شاغل در اقتصاد گیگ با مدیران ارشد سازمان‌ها از سویی دیگر این امکان را به وجود می‌آورد تا افراد آزادکار در جریان جزییات حیطه کاری خود قرار گیرند. اما امکان برقراری ارتباط چهره‌به‌چهره چه سودی برای اقتصاد گیگ و آزادکارها دارد؟ پاسخ در ساده‌سازی خلاصه‌شده است. ساده‌سازی برقراری ارتباط به این معنا است که دیگر برای انجام کارها به رویکردهای سنتی و کندی همچون ارسال ایمیل، به انتظار دریافت ایمیل نشستن که ممکن است چند روز پس از ارسال ایمیل پاسخ آن را دریافت کنید، نخواهید نشست. این پیشرفت مهم به شما اجازه می‌دهد، به روند انجام کارها شتاب بخشیده و کارفرمایتان در کوتاه‌ترین زمان ممکن پاسخ‌ها را دریافت کند. این هم‌سویی همه‌جانبه باعث می‌شود روند طراحی، ساخت و عرضه محصولات و سرویس‌ها سریع‌تر انجام شود. این رویکرد در دنیای نرم‌افزار مصداق عینی پیدا می‌کند. زیرا برای تولید نمونه‌های اولیه از یک مولفه نرم‌افزاری به مواد فیزیکی وابسته نیستید و به‌راحتی می‌توانید تغییرات را اعمال کرده و نمونه‌های مختلفی را در اختیار کارفرمای خود قرار دهید. افرادی که به‌عنوان یک اپراتور ساده جذب اقتصاد گیگ می‌شوند و شغل آن‌ها تنها پاسخ‌گویی آنلاین به مشتریان است، در کوتاه‌ترین زمان قادر به پاسخ‌گویی هستند. به‌ویژه، در مقطع فعلی که سرویس‌های پاسخ‌گوی آنلاین به‌اندازه‌ای هوشمند و دقیق شده‌اند که شما به‌محض دریافت یک پیام، به اشکال مختلف از آن آگاهی پیدا می‌کنید و در کمترین زمان ممکن قادر به پاسخ‌گویی هستید. شاید بزرگ‌ترین برگ برنده در دنیای اقتصاد گیگ نزد آزادکارهایی باشد که مهارت‌های سطح بالایی دارند. این افراد به‌واسطه مهارت‌های سطح بالایی که بازار به‌شدت به آن‌ها نیاز دارد، به‌راحتی در مورد قیمت چانه‌زنی می‌کنند. برای مثال، فناوری نوظهور علم داده‌ها را تصور کنید. شرکت‌های فعال در بازارهایی که به‌شدت رقابتی هستند، برای آن‌که از گردونه رقابت خارج نشوند و بتوانند با رقبای خود مبارزه کنند، به‌شدت به این فناوری نیاز دارند. شرکتی که به دنبال جذب یک کارشناس علم داده‌های تمام‌وقت است باید بودجه قابل‌توجهی کنار بگذارد. میانگین دستمزدی که یک کارشناس علم داده‌ها در سال گذشته در ایالات‌متحده دریافت کرد، معادل 140 هزار دلار بود. طبیعی است کسب‌وکارهای کوچک و متوسطی که می‌خواهند در یک بازار رقابتی حضور مقتدرانه‌ای داشته باشند، قادر به پرداخت چنین دستمزدی نیستند، به همین دلیل شرکت‌های متوسط و کوچک سعی می‌کنند کارشناسان علم داده‌های آزادکار را برای پیشبرد اهداف خود استخدام کنند. 

3. فضای کاری مشترک

افرادی که جذب اقتصاد گیگ می‌شوند، افرادی منزوی یا گریزان از ارتباطات اجتماعی نیستند که همیشه در خانه خود نشسته باشند. (برای مثال، رانندگان شاغل در اسنپ و تپسی را که از طریق گوشی هوشمند خود به آن‌ها دسترسی دارید، تصور کنید که بخشی از اقتصاد گیگ هستند.) در حقیقت، افراد شاغل در اقتصاد گیگ افرادی اجتماعی هستند که پیوسته در حال بازاریابی برای خود بوده و سعی می‌کنند با کارفرمایان مختلف برای عقد قرارداد به تعامل بپردازند. در اقتصاد گیگ محدودیت جغرافیایی معنایی ندارد، در نتیجه یک آزادکار و یک کارفرما می‌توانند از طریق ایمیل یا پست قرارداد انجام کار را امضا کرده و برای یکدیگر ارسال کنند. کار در خانه برای بیشتر افراد شاغل در اقتصاد گیگ مناسب نیست، زیرا این افراد باید در یک محیط اجتماعی با دیگران ارتباط برقرار کنند. در حقیقت اقتصاد گیگ سعی دارد یک محیط کار مشترک اما موقتی در اختیار افراد قرار دهد و درعین‌حال بر مستقل بودن این افراد تاکید دارد. به همین دلیل در آینده مشاهده خواهید کرد که افراد آزادکار در محیط یک شرکت حضور فعالی داشته و از امکانات شرکت استفاده خواهند کرد، اما جزیی از کارمندان شرکت نخواهند بود. 

4. الزامات قانونی برای حمایت از کارگران گیگ

در حالت سنتی، کارکنان شاغل در اقتصاد گیگ در تنهایی قرار دارند. اما تنهایی به چه معنا است؟ به این معنا که پس از اتمام قرارداد و زمانی که کارفرما به نیازهای کاری خود رسید، در مرحله بعد ممکن است به دلایل مختلف از پرداخت هزینه‌ها شانه خالی کند. در این حالت کارکنان اقتصاد گیگ مجبورند برای مطالبات خود وکیلی استخدام کنند تا حق‌وحقوق خود را بگیرند که متاسفانه بیشتر این افراد تمکن مالی خوبی ندارند و از عهده پرداخت حق وکالت برنمی‌آیند یا ممکن است مجبور شوند کل هزینه انجام یک پروژه را به یک وکیل پرداخت کنند. نزدیک به دو سال پیش در سال 2017 میلادی، قانون جدیدی به نام «آزادکاری رایگان نیست»، در شهر نیویورک به تصویب رسید و اجرایی شد. این قانون ضمن توجه به الزامات قانونی عقد قرارداد میان آزادکارها و کارفرمایان تمرکز ویژه‌ای روی دریافت دستمزدها داشته و شرکت‌ها را ملزم می‌کند در مقابل کاری که افراد انجام می‌دهند، دستمزد منعقدشده در قرارداد را پرداخت کنند. روی سخن این قرارداد با شرکت‌هایی است که سعی می‌کنند به بهانه‌های مختلف و واهی از پرداخت دستمزد طفره رفته و قانون را دور بزنند. تصویب این قانون سرآغازی بر یک حمایت همه‌جانبه از اقتصاد گیگ خواهد بود و انتظار می‌رود در سال جدید قوانین مشابه و سخت‌گیرانه دیگری نیز به تصویب برسد. 

5. اقتصاد گیگ و افراد شاغل در آن به سمت یکپارچگی گام بر خواهند داشت

اقتصاد گیگ بر پایه خوداشتغالی افراد گام برمی‌دارد و در بسیاری از جهات آزادکاران و کسب‌وکارها نقاط مشترک بسیاری دارند. برای مثال، در ایالات‌متحده، آزادکارها مجبورند، از کارفرمایان خود فرم مالیاتی 1099 را دریافت کرده و آزادکاری را به‌عنوان منبع درآمد شخصی خود مشخص کرده و در صورت لزوم مالیات دستمزد دریافتی خود را پرداخت کنند.

این یکپارچگی مزایای متعددی برای این افراد به همراه دارد و جالب است که افراد آزادکار از این رویکرد به‌شدت استقبال می‌کنند. اگر از دیدگاه قانونی به این قضیه نگاه کنید، کسر درآمد آزادکارها (مالیات) به معنای صرفه‌جویی بزرگی خواهد بود، زیرا به آن‌ها اطمینان می‌دهد، کارفرمایان از پرداخت دستمزدها شانه خالی نخواهند کرد و دیگر نیازی نخواهند داشت تا وکیلی استخدام کرده و پول‌های کلانی به او بدهند. این رویکرد در درازمدت بستر لازم را برای شکل‌گیری اتحادیه ویژه آزادکاران رقم خواهد زد. شکل‌گیری اتحادیه به معنای یکپارچگی و حمایت قانونی از آزادکاران خواهد بود.

در این مقاله سعی بر آن بود پنج گرایشی را که احتمال دارد از سال آینده جرقه‌های پیدایش آن‌ها پدیدار شود، به شما معرفی کنیم. این احتمال وجود دارد که سال آینده گرایش‌های دیگری در دنیای گیگ شکل گیرند که ما به آن‌ها نپرداخته‌ایم. این مسئله به دلیل شتاب روزافزون تغییراتی است که محیط‌های کاری و زندگی ما را تحت‌الشعاع خود قرار می‌‌دهند.